Η καραμέλα των «ανθρωπομορφικών εκφράσεων»

Ως γνωστόν σε πολλές περιπτώσεις ο βιβλικός Θεός Γιαχβέ παρουσιάζεται στα κείμενα με σαφώς ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, ενσώματος και με συναισθηματικές μεταπτώσεις, αλληλεπιδρώντας σε απόλυτα υλικό επίπεδο με τους ανθρώπους. Το γεγονός αυτό βέβαια δίνει συχνά (και σχεδόν αναπόφευκτα) λαβή για ποικίλα χλευαστικά σχόλια: «Μπα; Έκοβε βόλτες ο Θεός μέσ’ στον Παράδεισο; Χα, χα, χα!»· «Πώς; Ο Θεός κάνει κάμπινγκ με τους Εβραίους; Χι, χι, χι!»· «Τι; Για τις ακολασίες στα Σόδομα και τα Γόμορρα ο Θεός έμαθε από σπόντα κι έπρεπε πρώτα να… διασταυρώσει τις πληροφορίες προτού αποφανθεί; Χο, χο, χο!»...

Τα σχόλια αυτά όπως είναι φυσικό επισύρουν τη μήνι των Χριστιανών οι οποίοι περνούν στην αντεπίθεση επισημαίνοντας ότι εδώ έχουμε απλώς ανθρωπομορφικές εκφράσεις που δεν πρέπει να κατανοούνται με την κυριολεκτική, πεπερασμένη σημασία τους:

Η ανθρώπινη γλώσσα είναι φτιαγμένη για πεπερασμένα όντα όπως εμείς. Και επειδή με αυτή τη γλώσσα μιλάμε για τον Θεό, (και ιδιαίτερα σε μια εποχή τόσο μακρινή όπως αυτή που γράφτηκαν τα λόγια αυτά, πριν από 3.500 χρόνια, που δεν υπήρχαν καν θεολογικοί όροι), κάπως έπρεπε να εκφράσουν κάποια πράγματα για τον Θεό. Τα εξέφρασαν λοιπόν ΑΝΘΡΩΠΟΠΑΘΩΣ, μια και ακόμα και τσομπάνηδες κατανοούν τι εννοείται από τα λόγια αυτά. 

Οι καλοί φίλοι μας ωστόσο για άλλη μία φορά απαντούν πρόχειρα με συνέπεια να υποπίπτουν σε σφάλματα λογικής και κραυγαλέες αντιφάσεις! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά:

Κατ’ αρχάς, τι θα πει επιτέλους αυτό το «ανθρωπομορφικές εκφράσεις»; Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η φράση με τη συγκεκριμένη θεολογική ερμηνεία που της δίνεται, είναι μάλλον κενή περιεχομένου! Το να λέμε, βλέπετε, - έστω και ανθρωποπαθώς - ότι ο Θεός περιμένει, δοκιμάζει, ζηλεύει, αποφασίζει, μετανιώνει κλπ., δεν έχει κανένα απολύτως λογικό αντίκρισμα, διότι ακόμα κι αυτές οι απλές εκφράσεις τού πεπερασμένου ανθρώπινου λόγου προφανώς… κάτι προς αυτή την κατεύθυνση θέλουν να πουν! Όμως τι το οριστικό και ανθρωπίνως κατανοητό θα μπορούσε ποτέ να ειπωθεί για την άγνωστη άρρητη Αρχή που κρύβεται πίσω απ’ όλα αυτά που εξωτερικά και εσωτερικά αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και συμβατικά ονομάζουμε «κόσμο»;

Όταν δηλαδή, αγαπητοί απολογητές, μάς λέτε ελαφρά τη καρδία ότι ο Θεός, ΝΑΙ, και βέβαια ζηλεύει, νομίζετε πως με το να διευκρινίζετε ότι αυτή είναι απλώς μια ανθρωπομορφική έκφραση, δίνετε πειστική απάντηση στο ερώτημα πώς είναι ποτέ δυνατόν να συμβιβάζονται άχρονη θεϊκή παντογνωσία και ανάλογα συναισθήματα; Αν δηλαδή αυτό που νιώθει ο Γιαχβέ και αποδίδεται συμβατικά με τη φθαρτή, ανθρώπινη λέξη «ζήλια», στην πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτό που εμείς συνειρμικά καταλαβαίνουμε, τότε με τι ακριβώς έχει σχέση; Κι όταν διαβάζουμε ότι ο Θεός «μεταμελήθη» που δημιούργησε τους ανθρώπους κι έστειλε τον κατακλυσμό για να τους εξαλείψει, πώς ακριβώς θα πρέπει να το καταλάβουμε αυτό; Αν το «μετάνιωμα» του δηλαδή δεν έχει καμία σχέση με όλα εκείνα τα συναισθήματα που οι άνθρωποι συνδέουν με τη λέξη αυτή, -ούτε με λύπη ούτε με απογοήτευση ούτε με αλλαγή γνώμης ούτε με τίποτα παρεμφερές-, τότε με τι ακριβώς έχει σχέση; Διαφωτίστε μας, λοιπόν, σας παρακαλούμε! Δηλαδή τι, πετάμε εκεί μια αερολογία και καθαρίσαμε;

Τα πράγματα είναι απλά: Εάν το «μετάνιωμα» τού Θεού εκφράζει έστω και απειροελάχιστα αυτό που που όλοι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν, τότε το δόγμα της παντογνωσίας -πιστεύω να το καταλαβαίνετε κι εσείς οι ίδιοι- πάει περίπατο! Διότι εφόσον ο Θεός ήξερε προ πάντων των αιώνων ότι ο κόσμος που επρόκειτο κάποτε να φτιάξει, θα πήγαινε… κατά Διαβόλου, γιατί τον έφτιαξε; Και το χειρότερο, πώς είναι δυνατόν να… μετάνιωσε («άλλαξε στάση» ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε το) για κάτι το οποίο είχε περίπου… εκατό χιλιάδες αιωνιότητες στη νιοστή χρόνο στη διάθεσή του να… «σκεφτεί» και να «συνειδητοποιήσει»;;!! Μα κι αν πάλι με τη λέξη «μετάνιωμα» περιγράφεται ανθρωποπαθώς κάποια άλλη ψυχική κατάσταση που εννοιολογικά δεν ταυτίζεται μ’ αυτό που εμείς με το φτωχό μυαλό μας φανταζόμαστε, αλλά αποδίδει κάτι διαφορετικό που κι αυτό δεν είμαστε σε θέση να το κατανοήσουμε απόλυτα με τη δική μας περιορισμένη λογική, τότε δεν είναι αυτό μια ξεκάθαρη ομολογία ότι τελικά, αφού εδώ οι λέξεις χάνουν το νόημά τους, δεν μπορούμε να έχουμε ιδέα για το τι είναι, πώς σκέφτεται και τι ακριβώς θέλει ο Θεός;

Η πλάκα όμως είναι πως όλα αυτά τα περί «ανθρωποπαθών εκφράσεων» φαίνεται να ισχύουν μόνο εκεί που υπάρχει πρόβλημα! Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις οι φτωχές και πεπερασμένες ανθρώπινες λέξεις ως εκ θαύματος επανακτούν τη σε εμάς οικεία σημασία τους και ο θείος λόγος συμπίπτει απόλυτα με τον φθαρτό δικό μας! Όταν λ.χ. οι απολογητές στην προσπάθειά τους να αποδυναμώσουν το χωρίο περί ανταπόδωσης τής ασέβειας των προγόνων μέχρι και τους απογόνους τής 4ης γενιάς, μάς παραπέμπουν σε ένα άλλο εδάφιο όπου ο Θεός λέει «έκαστος εν τη εαυτού αμαρτία αποθανείται», ή όταν (υποτίθεται ότι) ποιεί «έλεος εις χιλιάδας τοις αγαπώσι» αυτόν, τότε βεβαίως... όοολα είναι ξεκάθαρα! Οι λέξεις σημαίνουν αυτό που όλοι καταλαβαίνουμε και η λογική τού Θεού δε διαφέρει από τη φτωχή δική μας! Μόλις όμως εμφανιστεί κάποια σκιά στον ορίζοντα και ο Δημιουργός παρουσιάζεται με συναισθήματα που υποδηλώνουν κάποια μορφή ένδειας και τα οποία δεν συνάδουν με το δόγμα της άχρονης παντογνωσίας, τσουπ, αρχίζουν πάλι τα μεταφυσικά! Με μιας οι έννοιες μπερδεύονται και η λογική μας κρίνεται ανεπαρκής: Το άσπρο δε σημαίνει πιά άσπρο, αλλά ούτε και μαύρο! Μπορεί όμως πάλι να σημαίνει και τα δύο - ή και όλα τα χρώματα μαζί, ή ακόμα και ΤΙΠΟΤΑ!! Μυστήριο σου λέει! Μα... πράγματι!!

Με το να φανταζόμαστε συνεπώς, αγαπητοί φίλοι, ότι είμαστε σε θέση να πούμε οτιδήποτε αξιόπιστο γύρω από τη φύση τής έννοιας αυτής που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό, και δη να αποφαινόμαστε από καθέδρας, το μόνο που κάνουμε είναι να μικραίνουμε το μεγάλο, να περιορίζουμε το απεριόριστο και να ερμηνεύουμε το μη ερμηνεύσιμο! Ας σωπάσουμε λοιπόν για μια φορά επιτέλους!! Η σιωπή μας ίσως να έλεγε περισσότερα απ' όσα έχουν ειπωθεί ποτέ απ' όλους τους θεολόγους τού κόσμου μαζί!

Για το τέλος όμως παραθέτω τις απόψεις των ίδιων των υπέρμαχων τής ανθρωπομορφικής θεωρίας. Τα συμπεράσματα αναφορικά με τη συνέπεια των πεποιθήσεων τους, αλλά και το βάσιμο τής κριτικής που ασκήθηκε εδώ, δικά σας:

Στην πραγματικότητα, ο Θεός ούτε «θυμάται», ούτε «ξεχνάει», ούτε «διανοείται» […]. Ο Θεός είναι Παντογνώστης. Κάποιος που τα γνωρίζει όλα, δεν χρειάζεται καν να σκεφθεί. Ούτε καν αισθήσεις δεν χρειάζεται, γιατί τι να αισθανθεί αφού τα ξέρει όλα; (σ.σ. Έλα ντε!)

Η των πάντων αιτία […] ούτε έρχεται σε επαφή, ούτε αισθάνεται, ούτε γίνεται αισθητή, ούτε συγχύζεται, ούτε ταράζεται, ούτε ενοχλείται από υλικά πάθη, ούτε από αδυναμία υπόκειται σε πάθη των αισθήσεων, […] ούτε λέγεται, ούτε νοείται. (σ.σ. Ακριβώς!)

Είπατε τίποτα;
..
..