Τα παιδιά τού Ζεβεδαίου ποιον είχαν πατέρα;

........................................

Ανταποκρινόμενος στη δέσμευσή μου απέναντι στον αγαπητό φίλο Zaphod να δούμε κάποια στιγμή από κοντά τι μπορεί να κρύβεται πίσω από το μυστηριώδες προσωνύμιο «Βοανεργές» που σύμφωνα με το Κατά Μάρκον είχε δοθεί από τον Ιησού στους δύο γιούς τού Ζεβεδαίου Ιάκωβο και Ιωάννη, επανέρχομαι στο θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες.
..
Το «Βοανεργές» λοιπόν -σύμφωνα πάντα με το ίδιο το Ευαγγέλιο- προέρχεται από τα Αραμαϊκά και σημαίνει «υιοί βροντής», επίθετο που πιθανολογείται ότι αντικατοπτρίζει την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία των δύο αδερφών. Ο Ιάκωβος κι ο Ιωάννης, βλέπετε, όταν σε μια περίπτωση είδαν κάποιον αγγελιαφόρο τού Ιησού να αποπέμπεται από τους Σαμαρείτες επειδή κατευθυνόταν προς την εχθρική Ιερουσαλήμ, πρότειναν να ζητήσουν να πέσει πυρ εξ ουρανού στο ασεβές χωριό όπως είχε κάνει παλαιότερα κι ο Τίμπετς στη Χιροσίμα -εεε, συγγνώμη, ο Ηλίας ήθελα να πω- για να εισπράξουν την επίπληξη τού Διδασκάλου τους, ο οποίος τους υπενθύμισε ότι σκοπός τής αποστολής του ήταν να σώζει και όχι να καταστρέφει τους ανθρώπους. Κανονικότατο άδειασμα στον προφήτη δηλαδή, αν θέλουμε να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Ας μη ξεφεύγουμε όμως από το θέμα μας. Λέγαμε λοιπόν για τους δύο αδερφούς ότι γενικά είχαν λυτό το ζωνάρι τους για καβγά. Σε μιαν άλλη περίπτωση, πάλι, ο Ιωάννης επέστησε θορυβημένος στον Ιησού την προσοχή του σε κάποιον που έδιωχνε δαιμόνια στο όνομα Του χωρίς όμως ν’ ανήκει στον στενό κύκλο των μαθητών, και μάλιστα όπως έσπευσε να καταστήσει σαφές -περιμένοντας προφανώς να εισπράξει την επιδοκιμασία τού Διδασκάλου του-, αυτοί τον εμπόδισαν. Ο Ιησούς όμως και εδώ αντέδρασε διαφορετικά απ’ ότι περίμενε ο Ιωάννης αφού είπε πως δεν έπρεπε να εμποδίζουν τον άνθρωπο αυτόν από τη στιγμή που επικαλείτο το όνομά Του. Τέλος, μια άλλη πάρα πολύ γνωστή περίπτωση, απόλυτα ενδεικτική τής ιδιοσυγκρασίας των Βοανεργές, είναι το Κατά Μάρκον Ι´, 35-41, όπου τα δύο αδέρφια ζητούν ευθέως απ’ τον Ιησού όταν θα εγκαταστήσει την ένδοξη βασιλεία του, να τους βάλει να καθίσουν τον ένα δεξιά και τον άλλο αριστερά, αίτημα ωστόσο το οποίο όχι μόνο δεν έγινε δεκτό αλλά προκάλεσε και την αγανάκτηση των άλλων μαθητών οι οποίοι αδυνατούσαν να παρακολουθήσουν τη φιλόδοξη συμπεριφορά των «υιών τής βροντής» (1). Όπως και να ’χει, ο μεν Ιάκωβος τελικά βρήκε μαρτυρικό θάνατο διά αποκεφαλισμού, ο δε Ιωάννης σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση παρότι πέθανε σε βαθιά γεράματα, τρεις μέρες μετά την ταφή του αναστήθηκε και μετέστη στην αιώνια ζωή όπως ακριβώς συνέβη και με την Παναγία. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε και τη φήμη που σύμφωνα με το Κατά Ιωάννην, ΚΑ’ 20-23 είχε διαδοθεί μεταξύ των μαθητών: ότι δηλαδή ο υιός τής Βροντής «ουκ αποθνήσκει»!

Τώρα βέβαια θα μου πείτε: «Ε και λοιπόν; Τι το παράξενο υπάρχει σε όλα αυτά;». Χμμ... βασικά τίποτα - ή αν θέλουμε να ακριβολογούμε, τυπικά τίποτα! Γιατί τυπικά; Απλούστατα επειδή, παρότι η ιστορία των Βοανεργές όντως μπορεί να ανάγεται σε αμιγώς χριστιανικές παραδόσεις, κάποια στοιχεία της εγείρουν περίεργους συνειρμούς. Συγκεκριμένα όπως ο Καθηγητής Καινής Διαθήκης Ντένις Ρ. Μακ Ντόναλντ υποστηρίζει (2), οι δύο γιοί τού Ζεβεδαίου με το περίεργοπροσωνύμιο στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η χριστιανική εκδοχή των περίφημων Διόσκουρων: τού Κάστορα και τού Πολυδεύκη!!

Πώς τεκμηριώνεται όμως ο εντυπωσιακός αυτός ισχυρισμός με τον οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, είχε ασχοληθεί εκτενώς έναν αιώνα νωρίτερα και ο βιβλικός λόγιος Rendel Harris; Κατ’ αρχάς, όπως ακριβώς και οι Διόσκουροι έτσι και οι αδερφοί Βοανεργές, παρότι δεν επρόκειτο περί διδύμων, παρουσιάζονται σχεδόν πάντα μαζί ως ένα αδιάσπαστο ενιαίο σύνολο εντός τού οποίου δεν ανιχνεύονται στοιχεία διαφοροποίησης και ανταγωνισμού.
....
Δεύτερον, το όνομα: «υιοί τής βροντής» ονομάζονταν ο Ιάκωβος κι ο Ιωάννης, Διόσκουροι, δηλαδή «Διός κούροι, γιοί τού Δία», οι Κάστωρ και Πολυδεύκης. Για το πώς συνδέεται τώρα η βροντή με τον Δία, ε δε νομίζω ότι το θέμα χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης, έτσι δεν είναι; Η πιθανή δε ένσταση ότι μόνο ο Πολυδεύκης είχε θεϊκή καταγωγή, αφού ο αδερφός του Κάστωρ στην πραγματικότητα ήτανε γιός τού Τυνδάρεω είναι κενή περιεχομένου διότι πέραν τού γεγονότος ότι η εκδοχή αυτή ήταν απλώς μία εκ περισσοτέρων, δεν στάθηκε ικανή να επισκιάσει το συλλογικό όνομα Διόσκουροι με το οποίο ήταν ευρυτέρως γνωστά τα δύο αδέρφια! Συνεπώς είτε και οι δύο από τον Δία, είτε από τον Τυνδάρεω, είτε συνδυαστικά ο ένας απ’ τον πρώτο κι ο άλλος απ’ τον δεύτερο, με το όνομα «Διόσκουροι» αποθεώθηκαν και λατρεύτηκαν.
..
Τρίτον, το περιστατικό με τους Σαμαρείτες. Μπορεί μεν το μοτίβο τού πυρός εξ ουρανού να ανάγεται στην Παλαιά Διαθήκη (3), είναι τυχαίο όμως ότι εκείνοι που ελαφρά τη καρδία πρότειναν την καταστροφή τού χωριού με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ήταν οι «υιοί τής… βροντής»; Υπενθυμίζω ότι και οι Διόσκουροι σύμφωνα με τον μύθο είχαν εμπλακεί σε καταστροφές πόλεων! Κατέστρεψαν για παράδειγμα την Αθήνα τού Θησέα και τη Λα τής Λακωνίας, κατόρθωμα το οποίο τους χάρισε και την προσωνυμία «Λαπέρσαι», δηλαδή «οι καταστροφείς τής πόλης Λα» (από το πέρθω που σήμαινε τα εξής… χαριτωμένα: «εκπορθώ, καταστρέφω, ερημώνω, αφανίζω»)!
..
Τέταρτον, το μοτίβο τής πλαισίωσης τού ενθρονισμένου θεού. Όπως ακριβώς οι «υιοί βροντής» ανάμεσα σε τόοσους μαθητές ήταν οι μοναδικοί που ζήτησαν από τον Χριστό να καθήσουν ο ένας δεξιά του, κι ο άλλος αριστερά, έτσι και οι «γιοί τού Δία», οι Διόσκουροι, τόσο στη ρωμαϊκη τέχνη όσο και στην ελληνική «συχνά εμφανίζονται δεξιά και αριστερά μιας ενθρονισμένης θεότητας. Ένα ελληνικό νόμισμα τους δείχνει δεξιά κι αριστερά του Σέραπη, όπως κι ένα ελληνικό κόσμημα. Άλλα κοσμήματα τοποθετούν τους αδελφούς δεξιά κι αριστερά του Δία. Η ρωμαϊκή τέχνη επίσης τοποθετούσε τους Κάστορες αυτούς δεξιά κι αριστερά του Σέραπη, μιθραϊκών θεοτήτων, του Κρόνου, του Άρη, της Ήρας και του Δία». (4)
..

Πέμπτον, το τέλος των αδερφών: όπως και ο Ιάκωβος έτσι και ο Κάστωρ βρήκε βίαιο θάνατο (σκοτώθηκε σε μία μάχη), ενώ όπως και για τον Ιωάννη (με έρεισμα τη ρήση τού Ιησού περί δυνητικής αθανασίας τού αγαπημένου του μαθητή) πιστευόταν ότι δεν θα πέθαινε, έτσι κι ο Πολυδεύκης ήταν δυνητικά αθάνατος. Και οι δύο δηλαδή, ο μεν Πολυδεύκης εξ ορισμού, ο δε Ιωάννης επαγωγικά, συνδέονταν με μια σαφή παράσταση αιώνιας ζωής.

..
Συμπληρωματικά με τα στοιχεία αυτά, αξίζει, νομίζω, να αναφερθεί και η Παρέκβαση τού Μακ Ντόναλντ σχετικά με τη λατρεία τού Σαντιάγο (Sant Yago < Sanctus Jacobus) που καθιερώθηκε από τους χριστιανούς τής μεσαιωνικής Ισπανίας εμφανίζοντας ωστόσο αδιαμφισβήτητα στοιχεία Διοσκουρισμού και καταπληκτικές ομοιότητες με τον… Κάστορα! Το εντυπωσιακότερο παράδειγμα αναμφίβολα αποτελούν οι παραδόσεις περί εμφανίσεων τού Αγίου Ιακώβου σε καθοριστικές μάχες πάνω σε άσπρο άλογο! Υπενθυμίζω ότι ο Κάστωρ όπως επιβεβαιώνει κι ένας ομηρικός ύμνος στους Διόσκουρους, θεωρούνταν ιπποδαμαστής, ενώ «συχνά οι καλλιτέχνες τους εικονίζανε καβάλα σε άσπρα άλογα» (5). Έφιππους πάνω σε λευκά άτια να επιχειρούν κατά των εχθρών, τους φαντάζονταν επίσης και οι προχριστιανικοί Ρωμαίοι γεγονός που απαθανατίστηκε και σε νομίσματα τής εποχής. Σύμφωνα πάντως με την άποψη τού Μακ Ντόναλντ «δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν πως οι πιστοί τού Σαντιάγο γνώριζαν ότι είχαν εκχριστιανίσει έναν από τους Ουράνιους Διδύμους, πόσο μάλλον ότι κάτι τέτοιο είχε κάνει ο Μάρκος πριν από αιώνες. Από την άλλη, η λατρεία του Σαντιάγο δείχνει ότι η περιγραφή του Μάρκου για τους υιούς βροντής περιείχε σπερματικές εικόνες που ωρίμασαν, θα λέγαμε, μέσα σ’ έναν ολοκληρωμένο χριστιανικό διοσκουρισμό». (6)

......

............... ...
...............Ο Σαντιάγο (Άγιος Ιάκωβος)............                      Οι Διόσκουροι
..

Ωστόσο υπάρχει μια λεπτομέρεια στην όλη ιστορία που προβληματίζει. Ποια είναι αυτή η λεπτομέρεια; Μα η ίδια η ετυμολογία τού ονόματος «Βοανεργές» η οποία θεωρείται αμφιλεγόμενη (7), τόσο το πρώτο συνθετικό boane, κυρίως όμως το δεύτερο. Σύμφωνα με τον John Marco Allegro, σημιτολόγο και ειδικό στην αρχαία Σουμεριο-βαβυλωνιακή Φιλολογία, το Βοανεργές στην πραγματικότητα δεν είναι παρά απλός αναγραμματισμός τής σουμεριακής φράσης «GEShPU… AN.. UR» (μετατρεπόμενης σε: «pu an er ges») η οποία αναφερόμενη στο ιερό μανιτάρι Amanita muscaria, σήμαινε: «ισχυρός άντρας που κρατά ψηλά τον ουράνιο θόλο» (8). Δηλαδή καμία σχέση με γιούς και βροντές; Χμμ… όχι ακριβώς! Κατά τον Allegro (9) πίσω από τη μετάφραση «υιοί βροντής» δεν κρύβεται τίποτε άλλο παρά η πανάρχαια αντίληψη ότι το μανιτάρι ξεφύτρωνε μέσ’ από τη γή μετά από καταιγίδες υπακούοντας στη βροντερή φωνή τού θεού (βροντή)! Κατ’ αυτήν την έννοια, λοιπόν, όντως θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για «γιό τής βροντής»! Και πάνω λοιπόν που ’ναι κανείς έτοιμος να προσπεράσει μ’ ένα συγκαταβατικό χαμόγελο την, αν μη τι άλλο, τολμηρή αυτή θεωρία, πέφτει πάνω στο κεραύνιον των αρχαίων Ελλήνων, μανιτάρι το οποίο -όπως αναφέρεται στο Liddel & Scott- οφείλει το όνομά του στην πεποίθηση «ότι εφύετο μετά την κατάσκηψιν κεραυνού»! Μα τον Δία! Τι διάβολο γίνεται εδώ λοιπόν; Τα πράγματα μάλιστα γίνονται ακόμα χειρότερα όταν έκπληκτοι βλέπουμε τον Βρεττανό λόγιο ούτε λίγο ούτε πολύ να συσχετίζει τον «ισχυρό άντρα (στύπος, πόδι τού μανιταριού) που κρατά ψηλά τον ουράνιο θόλο (καπέλο, πίλος)» με τους… Διόσκουρους! Κατόπιν τούτου, το ερώτημα νομίζω παραμένει:

..

Τα παιδιά τού Ζεβεδαίου… ποιον είχαν πατέρα;

..

...

....

Π Α Ρ Α Π Ο Μ Π Ε Σ

..

[1] Σύμφωνα με μιαν άλλη (αντιφατική, και όχι αλληλοσυμπληρούμενη) εκδοχή

το αίτημα αυτό δεν μεταφέρθηκε στον Ιησού από τους Βοανεργές, αλλά από τη

μητέρα τους (Κατά Ματθαίον Κ´, 20-23).

..

[2] Dennis R. MacDonald, Τα Ομηρικά Έπη και το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο,

σ. 63-80, 2004, εκδ. Κάκτος

..

[3] Δ´ Βασιλειών, Α´

..

[4] MacDonald, σ. 69

..

[5] Ζαν Ρισπέν, Ελληνική Μυθολογία, τ. 5, σ. 843, εκδ. Τριήρης

..

[6] MacDonald, σ. 80

..

[7] Ό,τι κι αν σημαίνει τελικά η επίμαχη λέξη, από τη στιγμή που οι χριστιανοί

για κάποιον λόγο αυτήν την ερμηνεία έδωσαν, είναι αυτονόητο ότι δεν αλλάζει

απολύτως τίποτα στους συσχετισμούς!

..

[8] Για αναγραμματισμό έκανε λόγο και ο διεθνούς φήμης ερευνητής και ειδικός

στην Ελληνορωμαϊκή Αρχαιολογία τής Εγγύς Ανατολής, Νίκος Κόκκινος.

Συγκεκριμένα ενώ δέχτηκε το πρώτο συνθετικό bne (boane) ως τον πληθυντικό

τύπο τού bar (γιός), ερμήνευσε τον δεύτερο (ragshi) ως αναγραμματισμό που

οδηγεί στο «Ισκάρ» και κατ’ επέκταση στο συμπέρασμα ότι οι Βοανεργές στην

πραγματικότητα δεν ήταν ούτε γιοί τής βροντής, ούτε κάποιου ανύπαρκτου

Ζεβεδαίου, αλλά του Σίμωνα Ισκαριώτη ο οποίος δεν ήταν κανείς άλλος παρά

ο ίδιος ο Πέτρος!!

..

Το αίνιγμα τού Ιησού τής Γαλιλαίας, σ. 120-121, εκδ. Αίολος

..

[9] σ. 75-76

..

..